presenteren u
Het Nationale VredesEvent
1e week september 2022
Wat zou er gebeuren wanneer je één dag in het jaar een door oorlog onderbroken leven weer even terug zou zetten bij een oorlogsgraf of -monument?
Wat zou er gebeuren wanneer je niet langer kijkt naar een steen, kruis of monument maar naar iemand zoals jij en ik…
Aan welke kant sta jij? Wie geef jij een gezicht?
Wij leven in vrede en vrijheid.
Zij gaven het meest kostbare wat zij bezaten.
Hun leven.
2022: Midden Nederland
let op: concept
1. Amsterdam
Nieuwe Ooster als basis met publiek en ceremonie waar 341 oorlogsslachtoffers een gezicht krijgen bij de zes monumenten die ieder hun eigen verhaal met zich meedragen over de Tweede Wereldoorlog.
2. Amersfoort
Vanaf Begraafplaats Rusthof met aandacht voor gesneuvelde geallieerden en burgermonumenten in de buurt van Amersfoort en Leusden die een gezicht krijgen.
3. Arnhem Oosterbeek
Duizenden gesneuvelde militairen die verbonden worden met de geallieerden op de Nieuwe Ooster (eveneens Airborne) doordat ook zij een gezicht krijgen.
Omgekomen burgers en militairen...
De Nieuwe Ooster (concept)
341 oorlogsslachtoffers krijgen een gezicht
Bekijk hier de getroffenenlijst
Vanuit de hoofdstad
De Nieuwe Ooster begraafplaats dient als rustplaats voor verschillende groepen Tweede Wereldoorlog slachtoffers: gefusilleerde verzetsstrijders, Duitse bezetters, Nederlandse militairen en geallieerden soldaten.
Burgers en militairen
Het gedenkpark dat in de decennia na de oorlog gevormd wordt, is een reflectie van deze diverse benutting van de begraafplaats. Er zijn monumenten opgericht voor de vroegste verzetsstrijders, de Nederlandse soldaten die tijdens de meidagen 1940 de bezetters probeerden tegen te houden, gefusilleerde februaristakers en communistische verzetsmannen.
Ook is er plaats voor de herinnering aan de bevrijders en eveneens is er een gedenkplek voor de terreur die uitgeoefend is in de concentratiekampen.
Zes monumenten
We staan stil tijdens het Nationale VredesEvent bij zes monumenten als een ode aan de verschillende vormen van verzet en onderdrukking tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op bijna chronologische wijze, beginnend bij vroege verzetsstrijders en eindigen bij de graven van de bevrijders, wordt tijdens de vooropnamen stil gestaan bij de vele kanten van de verschrikking van de oorlog.
Ieder oorlogsslachtoffer krijgt een gezicht
Burgergraven
Bij de burgergraven en de helft van de militaire eregraven komen mannen en vrouwen van ongeveer dezelfde leeftijd te staan als eerbetoon. Hij of zij gaat vooraf zelf op zoek naar wat er nog aan informatie te vinden is over de persoon die zij een gezicht gaan geven.
Geallieerden
Bij de andere helft van de oorlogsgraven komen militairen van de luchtmacht te staan. Ze geven hiermee een gezicht aan hun gesneuvelde kameraden. De ene helft illustreert dat het ook maar ‘gewone’ mensen waren die hun missie uitvoerden. De ander helft laat de generatie anno 2021 zien
Aan beide groepen wordt de vraag gesteld:
- Welke keuze zou jij maken?
- Hoe kijk jij naar vrijheid en vrede?
Deelnemers: burgers en militairen
De zes monumenten
Geuzengraf
Het eerste monument het Geuzengraf is opgericht ter nagedachtenis aan vier verzetsstrijders: Johannes Everardus van den Ende, Lambertus Venekamp, Cornelis Johannes Oostendorp en Emile Guillaume Remi Frenay.
Zij zijn op 19 november 1942 in Berlijn vermoord. Elk graf heeft een gedenksteen met de regel: ‘gevallen voor het vaderland’. De naam van het monument lijkt te refereren naar de verzetsgroep De Geuzen, een van de vroegste verzetsgroepen die opgericht is in mei 1940. Hier liggen verzetsstrijders vanaf het eerste uur.
Buchenwald
Het tweede monument eert alle slachtoffers van het Duitse concentratiekamp Buchenwald, gelegen nabij de Duitse stad Weimar.
In Buchenwald zijn ongeveer 56.000 mensen om het leven gebracht. Het monument komt uit 1952 en is getiteld Mensen weest waakzaam. Dit is een verwijzing naar een werk van Yulius Fui’k, een Tsjechische journalist en actief lid van het verzet tegen de Nazi’s.
Het monument toont twee handen die een urn vasthouden. De urn refereert naar de aarde uit verschillende Naziconcentratiekampen in Europa dat samengebracht is in Buchenwald en vervolgens in Amsterdam, op de plek van dit monument, begraven is.
De slachtoffers van kamp Buchenwald worden in De Nieuwe Ooster ieder jaar, met een herdenkingsceremonie op 11 april (de dag van de bevrijding van het kamp in 1945), apart herdacht.
Op 4 mei worden er kransen en bloemen gelegd door de Herdenkingscomité Buchenwald.
Gevallenen voor het vaderland
Het derde monument dat onderdeel is van de 4 mei-herdenking is: Gevallenen voor het vaderland. Dit monument dient ter nagedachtenis aan acht Nederlandse militairen die omgekomen zijn in de meidagen van 1940.
Deze mannen hebben tijdens de eerste dagen na het uitbreken van de oorlog gevochten. Zij zijn tussen 11 en 15 mei 1940 gesneuveld in Amsterdam en omgeving. Betrokkenen zijn de Amsterdamse Veteranen en de Regionaal Militair Commando West & Commandant Maritieme Middelen.
Zes gefusilleerde leden van de CPN
Het vierde monument dat in de tocht wordt aangedaan is opgericht ter nagedachtenis aan zes gefusilleerde leden van de CPN. Ze waren betrokken bij de productie van het illegale blad De Waarheid.
Drie van de zes mannen – Cornelis Aarnouts, Cornelis Schuurman en Hendrikus Godfroid – zijn gearresteerd op grond van het bezitten van vuurwapens en zijn vervolgens ter dood veroordeeld. Jelle Posthuma werkte ook voor De Waarheid. In zijn huis was een illegale stencilpost geplaatst, hier werden illegale bladen voor de CPN gedrukt.
Johan Janzen was sinds de Februaristaking de districtsleider van Amsterdam voor De Waarheid. Deze vijf mannen zijn op 10 augustus 1943 geëxecuteerd nabij Wassenaar. Franciscus Kolder is ook in de Waalsdorpervlakte gefusilleerd, maar eerder op 2 oktober 1942. Hij werkte ook voor De Waarheid en werd op 22 april 1942 gearresteerd wegens illegale arbeid.
Het monument is opgedragen aan 18 gefusilleerde verzetsstrijders, Februaristakers en communisten. Het monument bestaat uit een vierkante sokkel, kolom en beeld. Op de sokkel staan de namen van de 18 gefusilleerden vermeld en de tekst:
De genoemde slachtoffers zijn: Willem Carl Auener, Willem Bouhuis, Johan Christian Draaisma, Johannes Gerritse, Johannes Jacob Glas, Abraham Haspels, Pieter A. van Heijninge, Pieter Heuvel, Jacobus H. Kors, Wilhelm J. Kraan, Evert Ooijevaar, Thomas Prins, Cornelis G. Teesseling, Heiko Top, Karel Frederich Vastenhoud, Antoon Wolfswinkel, Bertus Wolfswinkel en Johan Frederik IJsberg.
Achttien verzetsstrijders
Het vijfde monument is het monument voor de achttien verzetsstrijders. Dit is het oudste Tweede Wereldoorlogmonument in De Nieuwe Ooster (1947).
Het beeld is ontworpen door beeldhouwer Hildo Krop en bestaat uit een marmeren zuil met daarboven een vrouw die zwaait met een vlag. Dit monument en dit graf zijn opgericht voor de naamloze slachtoffers die tijdens de oorlog begraven zijn door de bezetters.
Zij werden tijdens de oorlog in een grote kuil begraven. In 1947 hebben zij alsnog een eervolle grafligging gekregen. Dertien van de achttien verzetsstrijders, die ook genoemd worden in een tekst op het voetstuk, waren lid van een Amsterdamse verzetsgroep en zijn in het geheim in Soesterberg op 19 november 1942 vermoord.
Een aantal van deze verzetsstrijders, waaronder Joop IJisberg, waren betrokken bij de Februaristaking in 1941. Joop IJisberg was tramconducteur, hij staakte zijn werkzaamheden in februari 1941 waarna hij gearresteerd werd.
Willem Bouwhuis was ook betrokken bij de Februaristaking, hij was één van de leiders, en was ook lid van de CPN. Cor van Teeseling was kunstenaar, zijn werk bevindt zich nu in de collectie van het Rijksmuseum. Hij was deel van het illegale productieteam van De Waarheid. In augustus 1941 werd hij gearresteerd. Jacobus Kors en Evert Ooijevaar waren politieke gevangenen in het kamp Amersfoort. Zij werden op 16 oktober 1942 gefusilleerd. Op 4 mei legt het gemeentebestuur van Amsterdam een krans bij dit monument voor de achttien verzetsstrijders.
Graven van de geallieerden
Dit zijn de graven van de geallieerde militairen die tijdens de Tweede Wereldoorlog op Nederlands grondgebied zijn gesneuveld. 323 soldaten liggen hier begraven (ongeveer vijftig zijn niet geïdentificeerd), zij komen uit de Verenigde Staten, Groot Brittannië, Nieuw-Zeeland, Polen en Canada. Een aantal van deze soldaten zijn om het leven gekomen bij de Slag om Engeland, een luchtoorlog tussen de Duitsers en Engelsen van juli tot en met oktober 1940. Andere soldaten zijn later gedurende de oorlog gesneuveld.
Elk graf bij de graven van de geallieerden bestaat uit een identieke witte natuursteen met in reliëf een embleem van een vogel die zijn vleugels spreidt.
Onderverdeling
Ongeveer 50 militairen zijn niet geïdentificeerd. We overwegen om bij de linkerhelft burgers een gezicht te laten geven (omdat dit ook gewoon jongens waren zoals jij en ik) en op de andere helft recht echte luchtmacht militairen via het Ministerie van Defensie.
Vanzelfsprekend zijn wij hierbij afhankelijk van de beschikbaarheid van Defensie en de bereidwilligheid.
Beide groepen deelnemers wordt gevraagd wat Vrijheid en Vrede voor hen betekenen en wat zij daar voor over hebben.
Contact